15 λεπτά ύπνου παραπάνω κάνουν τεράστια διαφορά στον εγκέφαλο των εφήβων, λέει νέα μελέτη
Η νέα μελέτη δείχνει ότι μικρές αλλαγές στον ύπνο ενισχύουν μνήμη και γνωστικές δεξιότητες.
Η εφηβεία είναι μια περίοδος γεμάτη αλλαγές, όχι μόνο σωματικές αλλά και ψυχολογικές . Ένα από τα στοιχεία που συχνά παραβλέπεται είναι ο ύπνος, ο οποίος αποδεικνύεται καθοριστικός για την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Νέα διεθνής μελέτη, που δημοσιεύεται στο Cell Reports δείχνει ότι ακόμη και ένα μικρό «δώρο» ύπνου, μόλις ένα τέταρτο της ώρας παραπάνω κάθε βράδυ, μπορεί να βελτιώσει αισθητά τη μνήμη, τη συγκέντρωση και τη γνωστική λειτουργία των εφήβων.
Συχνά θεωρούμε ότι κατά λίγα λεπτά λιγότερος ύπνος δεν έχουν μεγάλη σημασία. Όμως, οι επιστήμονες διαπιστώνουν ότι στην εφηβεία αυτή η φαινομενικά μικρή διαφορά παίζει μεγάλο ρόλο. Οι έφηβοι που κοιμούνται νωρίτερα και καταφέρνουν να ξεκουράζονται λίγο περισσότερο εμφανίζουν καλύτερη απόδοση σε τεστ νοητικών ικανοτήτων και παρουσιάζουν πιο υγιή εγκεφαλική δραστηριότητα.
Τα συμπεράσματα αυτά βασίστηκαν σε μεγάλο αμερικανικό πρόγραμμα που παρακολουθεί την υγεία και την ανάπτυξη του εγκεφάλου χιλιάδων παιδιών σε βάθος χρόνου. Η έρευνα δεν περιορίζεται στο να επιβεβαιώσει όσα ήδη γνωρίζουμε για τη σημασία του ύπνου στη μνήμη και την ψυχική ισορροπία, αλλά φωτίζει και μια ανησυχητική πραγματικότητα: ακόμη και οι έφηβοι που κοιμούνται περισσότερο από τους συνομηλίκους τους, δεν φτάνουν τα ιδανικά επίπεδα ξεκούρασης που συστήνουν οι ειδικοί.
Ο ύπνος και ο ρόλος του στην ανάπτυξη του εγκεφάλου
Όπως διαβάζουμε στο The Brighter Side News, ο ύπνος δεν είναι απλώς μια παύση από τις δραστηριότητες της ημέρας. Είναι μια περίοδος κατά την οποία ο εγκέφαλος «καθαρίζει» από τις τοξίνες, οργανώνει τις αναμνήσεις και ενισχύει τις συνδέσεις που είναι σημαντικές, απομακρύνοντας τις πιο αδύναμες. Έτσι δημιουργούνται οι συνθήκες για καλύτερη μάθηση, πιο ευέλικτη σκέψη και δημιουργικότητα. Ταυτόχρονα, η σωστή ξεκούραση θωρακίζει το ανοσοποιητικό και βοηθά στη ρύθμιση της διάθεσης.
Στην εφηβεία όμως, οι φυσικοί ρυθμοί ύπνου μεταβάλλονται. Οι νέοι τείνουν να κοιμούνται αργότερα και να ξυπνούν νωρίτερα λόγω σχολείου ή υποχρεώσεων, με αποτέλεσμα να χάνουν πολύτιμες ώρες ξεκούρασης. Αυτό είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικό για τον εγκέφαλο, ο οποίος εκείνη την περίοδο αναπτύσσεται με ταχείς ρυθμούς. Οι ειδικοί της Αμερικανικής Ακαδημίας Ιατρικής του Ύπνου συνιστούν 8 με 10 ώρες ύπνου για τους εφήβους, αλλά οι περισσότεροι απέχουν αρκετά από αυτόν τον στόχο.
Μέχρι σήμερα, πολλές έρευνες στηρίζονταν σε ημερολόγια ύπνου που κρατούσαν οι ίδιοι οι συμμετέχοντες, με ό,τι ανακρίβειες αυτό συνεπάγεται. Στη νέα μελέτη όμως χρησιμοποιήθηκαν αντικειμενικά δεδομένα: περισσότεροι από 3.000 έφηβοι στις ΗΠΑ φόρεσαν ειδικά βραχιόλια που κατέγραφαν τις ώρες και την ποιότητα του ύπνου τους. Στη συνέχεια, τα στοιχεία αυτά συσχετίστηκαν με μαγνητικές τομογραφίες εγκεφάλου και γνωστικά τεστ που αξιολογούσαν γλώσσα, κατανόηση, επίλυση προβλημάτων και προσοχή.
Τρεις ομάδες ύπνου, τρεις διαφορετικές επιδόσεις
Οι έφηβοι χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες. Η πρώτη, που αντιστοιχούσε σε περίπου τέσσερις στους δέκα, κοιμόταν λίγο πάνω από 7 ώρες τη νύχτα, αλλά πήγαινε αργά για ύπνο και ξυπνούσε νωρίς. Η δεύτερη ομάδα, περίπου το ένα τέταρτο του δείγματος, κοιμόταν λίγο παραπάνω αλλά παρέμενε στη «μέση». Η τρίτη ομάδα, σχεδόν το 37%, είχε τα καλύτερα αποτελέσματα: οι έφηβοι αυτοί πήγαιναν νωρίτερα για ύπνο, ξεκουράζονταν λίγο περισσότερο και εμφάνιζαν χαμηλότερους καρδιακούς παλμούς στη διάρκεια της νύχτας, ένδειξη ποιοτικής ανάπαυσης.
Τα αποτελέσματα στα γνωστικά τεστ ήταν ξεκάθαρα. Η τρίτη ομάδα σημείωσε την καλύτερη επίδοση, η δεύτερη είχε μέτρια αποτελέσματα και η πρώτη τα χειρότερα. Οι εγκεφαλικές απεικονίσεις επιβεβαίωσαν την εικόνα: μεγαλύτερος όγκος και καλύτερη λειτουργία του εγκεφάλου στους εφήβους που ξεκουράζονταν περισσότερο. Το εντυπωσιακό είναι ότι η διαφορά μεταξύ της καλύτερης και της χειρότερης ομάδας ήταν μόλις 15 λεπτά ύπνου την ημέρα.
Η εικόνα αυτή συνδέεται και με προηγούμενες γνώσεις για τον ρόλο του ύπνου στη σταθεροποίηση των αναμνήσεων. Κατά τη διάρκεια του ύπνου, ο εγκέφαλος «παγιώνει» όσα έμαθε μέσα στη μέρα, κάτι που αποδεικνύεται ζωτικής σημασίας για τη σχολική απόδοση αλλά και για τις δεξιότητες που απαιτεί η καθημερινότητα. Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι οι καρδιακοί παλμοί διαφοροποιούνταν σημαντικά ανάμεσα στις ομάδες, δείχνοντας ότι δεν έχει σημασία μόνο η ποσότητα αλλά και η ποιότητα του ύπνου.
Η μελέτη παρακολουθεί τους ίδιους εφήβους για χρόνια, κάτι που επιτρέπει στους επιστήμονες να δουν πώς αυτές οι διαφορές επηρεάζουν μακροπρόθεσμα την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Τα πρώτα στοιχεία δείχνουν ότι οι συνήθειες ύπνου της εφηβείας αφήνουν αποτύπωμα που διαρκεί πολλά χρόνια μετά.
Το ερώτημα που μένει ανοιχτό είναι γιατί αρκετοί νέοι κοιμούνται λιγότερο. Οι ερευνητές επισημαίνουν δύο βασικούς λόγους: την έντονη χρήση ηλεκτρονικών συσκευών και το φυσικό «βιολογικό ρολόι» κάθε ατόμου, που μπορεί να τους ωθεί να κοιμούνται αργότερα. Όποια κι αν είναι η αιτία, το μήνυμα είναι σαφές: ο ύπνος δεν είναι πολυτέλεια, αλλά βασικό θεμέλιο της υγείας.
Μικρές αλλαγές, μεγάλα οφέλη για τους εφήβους
Για τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς, τα ευρήματα αυτά μπορούν να λειτουργήσουν ως οδηγός. Ένα σταθερό πρόγραμμα ύπνου, ο περιορισμός των ηλεκτρονικών συσκευών, η μείωση της καφεΐνης και η δημιουργία ενός ήσυχου, σκοτεινού και δροσερού περιβάλλοντος μπορούν να κάνουν μεγάλη διαφορά. Στην πραγματικότητα, η έρευνα δείχνει ότι ακόμη και μικρές παρεμβάσεις, που αυξάνουν τον ύπνο κατά λίγα λεπτά, μπορεί να χαρίσουν στον εγκέφαλο των εφήβων ένα ουσιαστικό πλεονέκτημα.
